New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Edhilaadhilo lyokanona okakadhona koshidhinditho

Edhilaadhilo lyokanona okakadhona koshidhinditho

2018-11-09  Staff Report 2

Edhilaadhilo lyokanona okakadhona koshidhinditho

Euvathano lyuuthemba wokanona otali fatulula okanona onga omuntu kehe e li kohi yoomvula 18. Uuthemba wokanona kehe ohawu gandjwa komuntu ngoka ngele tashi ya paukwashigwana, papolitika, pankalathano, paliko osho wo omuthigululwakalo. Okanona okakadhona moAfrica ohaka mono iihuna nokuthigwa pomutenya unene okuyelekanitha nokanona kokamati. Okakadhona ohaka tegelelwa ka gwanithe po iinakugwanithwa yoshikuluntu manga nokuli inaa ka koka nawa- taka longo iinakugwanithwa yomegumbo, ta ka dhana onkandangala “yameme” omanga ko nako ka pumbwa oshimpwiyu shoka. Etaambo moosikola natango onkene tuu lyi li pevi ngele tashi ya kombinga yokanona okakadhona, omanga omwaalu gwaamboka haya thigi po mosikola gu li pombanda (omolwa omategelelo noluhepo).

Uukadhona natango ohawu dhengwa ondhimbo ya luluma sho tawu kuthithwa ombinga miinima dhomithigululwakalo ngaashi ekenko noondjokana dhombala. Omashongo gopetameko ngoka ga taalela Africa ongaashi, nkene okuunganeka nokundjeka po oonzo dhetu dhaantu. Okanona okakadhona oko omukulukadhi gwokomongula noku ka nkondopeka kashi shi oshinima tashi pula omadhilaadhilo gomuule. Aatseyinawa oyendji yeputuko otaya ende taya dhimbulula nkene edhano nkandangala  lyoomeme mehumitho komeho lyeliko lyoshilongo tali vulu okutulwa pombanda  okupitila melongo, nendopo lyiilongo oyindji oku gandja elongo kaakiintu ohashi talika ko nokutothwa mo olundji onga osheetithi oshinenene shonkalathano neliko lya nkundipala.

Okutala kiitopolwa yoNational Gender Policy 2010-2020 yUuministeli Wuuthikepamwe Wuukashikekookantyu nOnkalonawa Yaanona (Novemba 2015), omusindalandu nguka ogu na iitopolwa 12 mbyoka oyo ya tsa, moka mwa kwatelwa “elongo nokanona okakadhona”.

Etompelo olyo ndika kutya aakiintu otaya vulu okukala aapitithi aahwepo yeyambulepo lyeliko ngele oya nkondopekwa melongo.

Uumbangi wa za miilongo yontumba moAfrica otawu ulike pe na eziminathano pokati konkatu yuulongelwe womukulukadhi, osho wo onkalonawa yeliko momagumbo moka.

Ngaashi omapekaapeko ngoka ga ningwa moZambia kuV.Seshamani mo1993, osha li sha monika kutya ototal aakiintu mboka yaa na elongo oye na konyala uunona 7,1, mboka ye na elongo lyongo lyopetameko 6,8 naamboka ye na elongo lyopokati 4,9.

Omapekaapeko ogo tuu ngoka oga ulika kutya under omaso guunona wu li kohi yoomvula ntano mokati kuunoona mboka ooyina inaaya mona elongo oyi li po 204,4, mboka ye na elongo lyopevi 181,7 naamboka ye na elongo lyopokati 134,8. Onkene osha simana ngele oonzo odhindji odha longithwa melongo lyokanona okakadhona, shoka tu wete oshizemo sha sho oshiwanawa moshigwanaa.

Elago enene, uuyelele mboka wu li po moSADC otawu ulike kutya mosikola ngashingeyi kepe na elala pokati komwaalu gwaanona yaamati naakadhona. Moshigwana omu wetike wo enkondopeko lyaakiintu mboka ngashingeyi oyendji taya longo miikondo ngaashi yoombaanga, elongo, oombelewa, yoohi, yomangeshefelo nayilwe woo. Ompito nayi gandjwe kaakalimo ya pekaapeke, ya tompathane noya gandje omakwatho gopautekenika opo ku ku nkondopekwe okanona kokakadhona nokamati.


2018-11-09  Staff Report 2

Tags: Khomas
Share on social media