New Era Newspaper

New Era Epaper
Icon Collap
...
Home / Omushitipo gwoonguyo a lundululile ‘ooMwaudako’ miikutu yomwoode

Omushitipo gwoonguyo a lundululile ‘ooMwaudako’ miikutu yomwoode

2020-11-20  Staff Reporter

Omushitipo gwoonguyo a lundululile ‘ooMwaudako’ miikutu yomwoode

Ondjato ndjoka moNamibia ya owa edhina ‘Mwaudako’ oya simana miillogo oyindji yaAfrica oshika ohayi vulu oku humbata iinima oyindji pokathimbo, yo ishewe oyi na ombiliha. 

MoGhana, ondjato ndjoka oya tameke unene tayi dhana onkandangala moomvula dho1980, sho Aanigeria yali ya pe Aaghana okathimbo okafupi opo ya yele mo moshilongo shawo. Oyendji oyekiilandela ooMwaudako opo ya vule oku pakela mo iinima yawo yo ya thige po oshilongo shaantu. 

Pethimbo lyoshikumungo shoka shali tashu ithanwa “Ghana naye” Aaghana oya mono kutya ondjato ndjika ompu, yo ishewe ohayi tonya nuupu, ye omuntu ota vulu oku tula mo iinima oyindji shaashi onene nawa.
Okuza mpoka ngele omuntu ta landa ondjato ndjoka pomatala moGhana nenge moNigeria, omuntu iha popi omahokololo ogendji-gendji goku ndjokonona ondjato, oha ti owala onda hala ‘Ghana Must Go” (Ghana na ye).  

MoNamibia ondjato ndjoka oya imonene edhina “Mwaudako” molwaasho ka oyo unene hayi longithwa oku humbata iinguma ngele aantu taya yi koosa. Oku shiwike nawa kutya oshitya ‘mwaudako’ osho hashi longithwa ngele aantu taya yakulathana nenge taya minikathana moosa.
Ano paife ngele omupopi gwOshiwambo tayi mostola ta kongo ondjato ndjoka naye iha popi we iinima oyindji ashike oha ti owala “onda hala Mwaudako”. 

Nonande ondjato ndjoka oyi na edhina lya kwatakanithwa niiningwanima iidhigu, kutya nee okoGhana naNigeria hoka yazilile, nenge omoNamibia moka ya kwatakanitwa koosa, edhina lyayo olya yambuka po. 
“Ota ndi dhimbulukwa sho ndali tandi pula aakuluntu yandje naapambele yandje yalwe kutya edhina ndjoka olya zi naanaa peni, noya pendje ondjokonona yi shi oku pulakenwa,” osho Obinna ngoka ngashingeyi a ningi omukalimo ko New York a ti. 
Melaka limwe lomoNigeria loshiIgbo edhina lyondjato ndjoka olyo ‘Anyi N’Aga’ shoka tashi ti “Otatu yi”. Ta ti Ondjato ndjoka oya kwatakanithwa ketembu, ndjoka inaalu humbata owala iiguma niizalomwa, ihe olya humbata wo oondjokonona nomuthigululwakalo, onkene ondjato ndjoka paife oya talika ko onga oshitopolwa shopamuthigululwakalo. 

Ovaherero, ye yi luku, ‘mayi rondo pi?’ (otayi londo peni). Kwa talika kutya ondjato ndjoka aluhe oha yi kala thendwa omitsalo, nolu ndji oha yi kutha po unene ehela enene mosheenditho. Eyipulo ndjoka kutya ‘otayi londo peni?’ oya ningi po edhina lyondjato. 
Omuhitipo gwoonguyo Chioma Obiegbu, omvalele yaNigeri yi li moNew York okwa imanaga kumwe nomweetipo omukwawo gwoonguyo dhomoode, Wuraola Oladapo noye ya po noonguwo ndhoka taya to Oshingolo sha lumbakana nOshiafrica.
“Iikutu yimwe oyili momufolomo gwOshiafrica, unene Africa lyokUUninginino, omanga oohulukwaya dha ninga kshingolo. 
“Opu na wo omagala ngoka geli molupe yoshinanena shaAfrica. “Oondjato odha nyika etembu, ashike ondjokonona ndjoka ondulu, ngashingeyi otayi lundululilwa momuthigululwakalo tagu shambula omwenyo,” Obinna ta ti.
Obina ngoka a valelwa moNigeria, okwa li a etelwa ohokwe yoku thaneka kuhe ngoka ali a hole okuthaneka unene piituthi yezimo.
Ashike yina oye emu pe ethano lye lyotango, omanga nokuli a li kosikola yaanona moUK, naampoka opo a zi ta thaneke omathano geshi oku talika. 

“Onda iyadha tadhi longitha ethano lyandje oku ulika oonkalo moka aantu yeli. Unene kiinuma mbyoka ya nika uushiwikile, nomuthigululwakalo, unene tuu uuthigwa gwOshiafrica. 

Ondjokona yondjato yoGhana Must Go oya zin ale, onkene oya gwana oku ningilwa omishangwa niilongomwa yoandjokonona. Mumvo 2017, omalweendo gomatukondhila lyoKLM noAir France, ogali ga tindi oku humbata omitsalo dhili moondjato ndhika, anuwa shaashono ohadhi kala oonene nohadhi ya pakelitha nuudhigu. Shika otashi tsu kumwe nedhina lOshiherero ‘mayi rondo pi?’
Ashike Ghana oshinima shika ine shi tambula ko ta ti ethindilokongudhi lyopamuhoko, yeshi talela kutya aapashiyoni Aafrica oyendji ngele taya ende mpaka naampeya ka, ohaya humbata iitsalomwa yawo olundji mondjato ndjoka. 

Kakele koku humbata iinguma noondongelwa dhilwe miilongo oyindji yaAfrica, moNigeria, Mwaudako oha talikila molupe lwaanapolitika mboka haya dhengele ondhi peho, kutya omo haya humbata iimaliwa ngele taya lile owishi kelambo. 
MoWest Africa (Africa lyuuninginino) Ghana Must Go onkene ta dhana onkandangala onkandangala, nohe ya muunene wa yooloka nomomalwaala ga yoolokathana, ngaashi olumbulau, olushunga nolutiligane, naadjoka ewinayi lyolwaala lwenono, ndjoka hayi humbatwa olwindji kaalandithi yoongaku dha zalwa nale. 

Nopomimvo ndhika ooMwadako onkene ye na ombiliha, yo ishewe ohaya longo iikumithalonga shoka haya vulu oku humbata iinima oyindji yivulithe mpoka pwa tegelelwa, nonando oyikale tayi monika ya udha thilu thilu. 
Obinna oku na omayipulo kutya pamwe edhina ndjoka Ghana Must Go nali ekelwe hi, ku talike ngele ngele ondjato tayi monikila edhina limwe.
“Ondi wete Ghana Must Go (Ghana naye) edhina lya nika etukano nondhino, unene kaakwashigwana yaGhana. 
“Shika osha eta ndje peipulo ndika, edhina nali lundululwe, nenge ondjato ndjoka nayi hulitwe po oku longwa?” ta pula.


2020-11-20  Staff Reporter

Tags: Africa
Share on social media