Paulina Ndalikokule
Omupopiliko gwaalongi yaana iilonga moshilongo Jesaya Kaunda okwa ti oya nyanyukila etokolo lyuuministeli welongo lyopevi nuukulungu sho wa talulula etolo ndyoka yaningile tali ngambeke aalongi yamwe opo kaaya mone iilonga.
Osekula, nenge omushangwa gwepangelo wa pitle momasiku 14 Juli 2024 owa gandja elombwelo opo aalongi mboka ye na oonzapo dha faathana naamboka ya kutilwe kohi yelombwelo lya gandjelwe mo 2019 opo kaa ya tsikile we noku kutwa miilonga.
Osekula ndjoka yomo2019 oya etelwe po molwa aalongisikola yondondo okuza poPre sigo sigo ondondo ontitatu, ya li inaa ya gwana.
Shika osha li sha gandja oompito dhiilonga kaalongi, mwa kwatelwa mboka oonzapo dhaza kiiputudhilo ngaashi Namcol, IOL na IUM dhoka dhimwe anuwa itaadhi ulike uulongelwe ngaashi uuministeli wa pitika.
Ngashingeyi uuministeli owaa shunitha mo etokolo ndyoka sha landula ohahololo geuvonai molwa getokolo ndyoka komahangano gaayilongi oshowo aatseyinawa melongo taya ti etokolo ndyoka olyeeta engwangwano moshigwana, unene tuu kwaamboka opo yamana okwiilongela uulongisikola.
Uuministeli owa ti owa shunithamo etokolo ndyoka opo u gandje ompito kiiputudhilo osho wo mboka ye na omagwedhepo ya wamine uuministeli moku eta po elunduluko lyi li mondjila.
Kaunda moonkundathana naKunandana ohela okwa ti oku kutha po etokolo ndyoka ota kugandja ompito opo yamone ompito yoku gandja omayivo gawo kuuministeli moshigongi yadhiladhila oku ninga muJuli.
“Otwa li twa yematekwa unene kekuthepo lyoseekula ndyoka oshoka oshali tashi tu imbi tumone iilonga,” Kaunda a ti ngaaka.
Ta ti okukutha po oseekula ndyoka oku li ashike muuwanawa wuuministeli oshoka itawu ka pulwa wulonge nuudhiginini opo ya tule po oompito odhinji dhiilonga oku kuta aalongi sikola oshoka osekula ota yi ka ngambeka aantu oyendji oku kutwa. “Onda inekela kutya iiputudhilo mbyoka ota yi ka pula opo tu kutwe shoka tashi ka longa muuwanawa wetu oshoka oyendji yiilongo kiiputudhilo mboka oya kanitha omukumo sho etokolo lyaningilwe.
Kaunda ota ti uuministeli ngeli tawu ka ninga etokolo naya dhimbulukwe kutya ope na natango aanasikola yeli natango kiiputudhilo taya ilongele oonzapo dhoka tadhi keelelwa. “Osha simana oku dhimbulukwa kutya ope na wo mboka yeli moonvula yotango, ontiyali nontintatu mboka yali yasa uunye oku tsikila neyilongo yamwe oya fika po nookuli ozapo dhawo, otwi inekela kutya uuministeli ota wu ka ninga etokolo ewanawa,” a ti ngaaka. Okwa indile iiputudhilo yi tsakanithe iipumbiwa ya tulwa po kuuministeli, ngele taya dhewula aalongisikola, ta gwedhako kutya epangelo nali idhope mo wo moshinima shaanyasha yaana iilonga moshilongo noku eta po oompito dhiilonga dhagwana.
“Uuministeli nawu longithe wo ethimbo ndika oku gandja omagwedhelepo kiiputudhilo opo kayi dhewule wee aantu yapitilila shivule mboka yapumbiwa.
“Otwa itaala kutya aalongi mboka ya dheluwa oya gwana manga naya hulithe po manga okudhewula aantu sigo tse mboka twaa na iilonga twa mono. Omupelesidente gwehangano lyaayilongi lyoNamibian Sun Benhard Kavau okwa lombwele oshifo shika kutya nayo oya nyanyukilwa etokolo ndyoka ta ya indile uuministeli wu konge omagwedhelepo gomondjila.
“Ota tutsu omukumo aanyasha yatsikile nokwiilonga oshowo okuninga omaindilo goosikola kiiputudhilo hoka kwa li nale kwa zi aantu mboka ye li miilonga. Osha yela kutya oonzapo ndhoka ina dhi enda NQA pomunkulo, okwa gandja epitiko opo dhi gandjwe. Onkene aantu ina ya sholola oku tsikila nelongo,”Kavau a ti.